Irakasle batek gelarako materialak prestatzen baditu, hala nola erabat originala den PowerPoint aurkezpen bat edo beste material didaktiko bat, egile-eskubideak sortuko ditu horregatik. Irakasleak erabakiko du zer baldintzatan jartzen duen prestatutako materiala besteen eskura.
Egile-eskubideak, oro har, langile batek enpresa bati lagatzen dizkio kontratu baten bidez; kontratu hori lan-kontratua edo hitzarmen kolektiboa ere izan daitezke. Idatzizko hitzarmenik ezean, joko da ustiapen-eskubideak modu esklusiboan laga direla, eta lan-harreman horren ondorioz egin den obra entregatzen den unean enpresariaren ohiko jarduera gauzatzeko beharrezko helmenarekin. Enpresaburuak ezin izango du obra erabili edo eskuragarri izan kontratuaren edo ohiko jardueraren xede ez den beste baterako.
Laneko funtzioak betetzean egiten diren obretan, maiz, enpresak horiek erabiltzeko eskubidea izaten du bere ohiko jardueren testuinguruan. Baina egileak gainerako egile-eskubideak mantentzen ditu, hala nola eskubide moralak.
Irakasleak obraren gaineko eskubide ekonomikoak guztiz edo partez laga ditzake, eskubideen titularra bada. Irakasleak bere kabuz erabaki dezake zer baldintzatan jarriko duen materiala besteen eskura, eskubideen titularra baldin bada. Adibidez, irakasleak hitzartu dezake bere ikastetxeko lankideek irakaskuntzarako sortu duen materiala erabili ahal izatea, baina ez beste ikastetxe batzuetako irakasleek. Halaber, irakasle batek debekatu dezake berak sortutako egile-eskubideekin babestutako materiala lankide batek edo ikastetxeak erabiltzea, eskubideen titularra baldin bada. Irakasleak bere kabuz erabaki dezake eskubideen titular den materiala partekatzen al duen Creative Commons lizentzia baten bitartez. Irakaslea ez dago behartuta eskubideen titular den materiala dohainik edo modu irekian lagatzera, banatu dadin, adibidez, Creative Commons lizentzia batekin.
Egilearen izena aipatu behar da haren obra erabiltzen denean. Praktikan, horrek esan nahi du irakaslearen izena adierazi behar dela prestatu duen materiala erabiltzen denean. Irakasleak originaltasun-atalasea gainditzen duen eta berak sortu duen materialaren egile-eskubideak ditu.
Oro har, norberak sortu duen materiala mugarik gabe kopiatu eta banatu daiteke. Beste norbaitek ere material bera sortzen parte hartu badu, haren baimena ere behar da kopiatzeko, edo, materialean beste pertsona batzuek sortutako lanak erabili badira, kopiatzeko eta banatzeko, beharrezko baimenak izan beharko dira.
Irakasleak beste pertsona batzuek sortutako lanak erabiltzen dituenean bere materialaren zati gisa, hala nola irudiak, adierazpen grafikoak edo artikuluak, haiek erabiltzeko baimena izan behar du. Obrak baimenik gabe erabil daitezke, baldin eta jabetza intelektualeko eskubideei muga edo salbuespenen bat aplikatzen bazaie, legean aurreikusi bezala. Adibidez, aipu-muga edo kopia pribatuaren muga. Irakurri gehiago mugei eta salbuespenei buruz hemen: https://www.cedro.org/propiedad-intelectual/limites-y-excepciones
CEDROren baimenarekin, argitalpenen zatiak kopiatu eta gorde daitezke. Oro har, eskubideen titularrari ere baimena eska dakioke.
Eskubideen titularrak beharbada bere materiala erabiltzeko baimena eman du lizentzia ireki batekin; adibidez, Creative Commons lizentzia batekin. Material horiek lizentziaren baldintzen arabera erabil daitezke.
Beste pertsona batzuek sortutako obrak erabiltzen direnean, egilearen izena aipatu behar da eta erreferentzia bibliografikoak idatzi behar dira, jardunbide egokiekin bat. Adibidez, argazkilariaren izena adierazi behar da argazkiaren ondoan, edo artikuluaren aldizkariaren izena, argitalpen-data eta egilearen izena, kopiatutako aldizkari-artikulu baterako. Ziurtatu behar da egilearen izena aipatzen dela eta erreferentzia bibliografikoak agertzen direla.
Printzipioz, egile batek eskubide esklusiboak ditu obra baten gainean, baita ahozko interpretazioa ere, behar bezain originala eta independentea bada. Hortaz, gelan irakasle bat grabatzeko, bere baimena behar duzu. Gainera, beste edozein erabilera, hala nola grabatutako aurkezpena ondoren erabiltzeko edo prozedura iraunkorren arabera erabiltzeko (adibidez, urrutiko edo lineako eskolak transmititzea), irakaslearen baimena behar da.
Bere ikasleen artean banatzeko testu-liburu baten fotokopiak egin nahi dituen ikastetxe edo institutu bateko irakasleak baimena behar du. CEDROk ikastetxeei lizentziak ematen dizkie fotokopiak egin eta ikasleen artean banatzeko, edo testuliburu-zatiak eta bestelako argitalpenak ikasleen eskura jartzeko.
Unibertsitateek testuliburuen kopia partzialak egin ditzakete baimenik gabe, baina ordainketa bat egin behar dute horregatik (Jabetza Intelektualari buruzko Legea, 32.4. artikulua). Ikastetxeetarako CEDROren egile-eskubideen baimenak ezin zaizkie partiturei aplikatu. Partiturak kopiatzeko eta banatzeko berariazko baimena behar da.
Testu-liburu bat aldatzeko, eskubideen titularraren baimena behar da.
Aipu-mugan oinarrituta (32.2 artikulua) edo Jabetza Intelektualari buruzko Legearen 32.3 artikuluko irakaskuntzako ilustrazioetarako mugan oinarrituta egin dezake, kasu zehatz bakoitzean adierazitako baldintzak betetzen baditu.
Halaber, irudiak erabiltzeko baimena eskuratu daiteke VEGAP erakundetik.
Alcalá, 21, 2.º dcha.
28014 Madrid
